Agorafobi, belirli bir yerde kapana kısılma ya da kaçamama gibi irrasyonel ve yoğun bir korku ile karakterize edilen ciddi bir anksiyete bozukluğu türüdür. Agorafobi kaçışın zor olabileceği veya erişilmesinin zor olabileceği durumlarda yoğun korku ve endişeyi tetikleyebilir. Korku ve endişe yaratan durumların veya yerlerin yaygın örnekleri arasında bir bankada veya süpermarket kasasında sıra beklemek, bir tiyatro veya sınıfta uzun bir sıranın ortasında oturmak ve otobüs veya uçak gibi toplu taşıma araçlarını kullanmak yer alır.
Agorafobili kişilerde korkuyu tetikleyebilecek durumlar şunlardır:
- Kalabalık veya kapalı alanlar
- Açık ve uzak alanlar
- Evden uzakta olmak
Agorafobiye neyin neden olabileceğine dair bir takım teoriler mevcuttur. Agorafobinin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte biyolojik, psikolojik ve çevresel faktörlerin etkileşiminden kaynaklandığına inanılmaktadır. Örneğin aşırı içe dönüklük, agorafobi teşhisi olasılığının artmasıyla ilişkilidir. Kaçınan, bağımlı ve ilgili kişilik özelliklerine sahip kişilerde de agorafobi gelişme olasılığı daha yüksek olabilir.
İnsanların içsel duygusal çatışmalara nasıl tepki verdiklerine odaklanan ruh sağlığı teorisi (psikanalitik teori), agorafobiyi, çözülmemiş bir Oidipal çatışmadan kaynaklanan bir boşluk hissinin sonucu olarak tanımlar. Agorafobi, bazı zihinsel bozukluklar gibi, bir dizi psikolojik ve çevresel risk faktörüyle ilişkili olsa da, bazı bireyler için genetik bir bileşen nedeniyle ortaya çıkabilir.
Agorafobi İçin Risk Faktörleri Nelerdir?
Agorafobi her yaşta gelişebilir; ancak semptomlar genellikle 25-35 yaşlarında ortaya çıkar ve kadınları erkeklerden daha sık etkiler.
Ayrımcılığa uğradığını hisseden kişilerin, agorafobi de dahil olmak üzere bir dizi kaygı bozukluğundan muzdarip olma riskinin daha yüksek olduğu düşünülmektedir.
Kişide panik atak öyküsü olması da agorafobi gelişimi için bir risk faktörüdür. Agorafobik bireylerde de panik atak görülme riski vardır. Agorafobi ile birlikte ortaya çıkma eğiliminde olan diğer anksiyete bozuklukları arasında sosyal anksiyete bozukluğu ( sosyal fobi ) ve yaygın anksiyete bozukluğu yer alır.
Agorafobi için risk faktörleri özetle şunları içerebilir:
- Panik atak olan kişiler
- Endişeli / gergin bir mizaca sahip olan kişiler
- Ailede agorafobi veya panik bozukluğu öyküsü olan bireyler
- İstismar, bir ebeveynin ölümü, saldırıya uğrama veya bir çocuğun zorbalığa uğraması gibi stresli yaşam olayları
- Travma (fiziksel veya duygusal), işsizlik ve düşük sosyoekonomik durumu içeren çevresel stres faktörleri
- Diğer fobilerle mücadele
Agorafobi Belirtileri Nelerdir?
Agorafobinin birincil semptomu, kaçışın zor veya kaçınılmaz olabileceği belirli durumlarla ilgili duyulan endişedir. Agorafobisi olan kişilerde kaygıya neden olan yaygın durumlar şu şekilde sıralanabilir:
- Sırada beklemek
- Kalabalıklar
- Restoranlar
- Sinema salonları
- Randevular
- Toplu taşıma kullanmak
Kaygı, vücudu çeşitli şekillerde etkileyebilir ve her insan kaygıyı çok farklı şekilde deneyimleyebilir. Nitekim agorafobi ile ilişkili birçok semptom mevcuttur. Semptomlardan bazıları şunları içerebilir:
- Yüksek kalp atış hızı
- Bir korku veya dehşet duygusu
- Uyku bozukluğu, yorgunluk hissi
- Konsantrasyon bozukluğu
- Aşırı terleme
- Ağız kuruluğu
- Nefes almada zorluk
- Göğüs ağrısı
- Titreme
- Mide bulantısıve ishal
- Mevcut durumdan kaçma dürtüsü
- Baş dönmesi
- Yutma güçlüğü
- Bayılacağı hissine kapılmak
- Ölüm korkusu