Tuvalet eğitimi, çocuğun sosyal ve psikolojik gelişiminde önemli bir basamaktır. Tuvalet eğitimi, artık bebeğinizin büyüdüğünün ve çocukluk dönemine geçtiğinin göstergesidir. Her çocuğun tuvalet eğitimine hazır olma yaşı farklı olmakla beraber genelde 24 aydan sonra tuvalet eğitimi almaya hazır olmaktadırlar.
Çoğu anne için, çocuğuna tuvalet eğitimi vermek ve çocuğun olabildiğince erken öğrenmesi oldukça önemlidir. Bu sebeple 12. aydan itibaren çocuklarına tuvalet eğitimi vermeye başlamaktadırlar. Oysa bu durum bazı problemlere yol açabilmektedir. Bir çocuğun tuvalet eğitimini alabilmesi için, öncelikle kaslarının hazır olması gerekmektedir. Özellikle dışkı kontrolünün tam anlamıyla sağlanması yaklaşık 3 yaşı bulabilmektedir.
Çocuğunuzun tuvalet eğitimine hazır olduğunu düşündüren bazı belirtileri rahatlıkla gözlemleyebilirsiniz. Bezinden rahatsız olma, bezini çıkarmaya çalışma, “çiş, kaka” gibi ifadeler kullanarak tuvalete/ lazımlığa gitmeyi isteme gibi durumlar, çocuğunuzun buna istekli ve hazır olduğunun göstergesidir.
Tuvalet eğitimi, kişilik gelişimi için oldukça önemli bir faktördür. Bu nedenle çok dikkatli olunması gerekmektedir. Tuvalet eğitimi, tuvaleti kullanmayı öğretmek, bezden ayırmak kadar basit bir olay değildir. Altı bezli dolaşan, tuvalet alışkanlığı edinmemiş hiçbir yetişkinin olmaması, zaten tuvalet eğitiminin öyle ya da böyle kazanılacağını göstermektedir. Çocuğunuzun tuvaleti kullanmayı öğrenmiş olmasından ziyade, asıl önemli olan şey bu alışkanlığı nasıl kazandığıdır.
Tuvalet eğitimi, çocuğunuzun özerklik kazandığı ilk dönemdir. Artık büyüdüğünü bebek olmadığını göstermektedir. Çocuğun özerkliğini kazanması, kişilik gelişimini olumlu etkileyen bir şeydir. Tuvalete gitme konusunda ısrarcı olma, zorlama, çocuğun özerklik kazanmasını engelleyecektir. Tuvalet alışkanlığını kazandırırken, lazımlığa mı yapmak istediği, beze mi yapmak istediğinin sorulması doğru olan bir yöntemdir. Bir yandan onun tercihine göre hareket edilip, ona özerklik kazandırılırken, diğer taraftan tuvalete yapması için, motive edilmesi, örnek olunması gerekmektedir. Tuvaleti kullandığınızı göstermek, bazen sizi izlemesine izin vermek, bu alışkanlığı kazanmasına yardımcı olacaktır.
Tuvalet eğitimi, sabır gerektirmektedir. Çocuklar tam anlamıyla kontrol kazanana kadar gündüz ya da gece altlarına kaçırabilmektedirler. Böyle şeyler söz konusu olduğunda, cezalandırmamak, bunun olabileceğini ona ve kendinize hatırlatmak rahatlatıcı ve motive edici olacaktır. Tuvalet eğitimi verdiğiniz dönemde, geceleri altına kaçırmasını önlemek amacıyla, gece bezlemek ne yazık ki yapılan en büyük hatalardandır. Çocuğa çelişkili mesajlar gönderilmiş olur ve gece kuru kalmayı başaramayacağının düşünüldüğünü göstermiş olur. Oysa sizin ona güvenmeniz, onun kendisine güvenmesinin tek yoludur.
Tuvalet eğitimi verilirken ebeveynlerin tutumları değişkenlik göstermektedir. Tuvalet alışkanlığı kazandırılırken çok fazla baskı yapılması, cezalandırılması ya da kendi haline bırakıp istediği yere yapmasına izin verilmesi uç boyutlarda olan yaklaşımlardır. Bu yaklaşımların sonuçları pek de hoş olmamaktadır. Tuvalet eğitimi aynı zamanda, çocuğa sınırların kazandırılmasını da sağlamaktadır. Çocuğu zorlamadan, motive ederek öğretmek ve istediği yere değil, belirli yerlere tuvaleti yapabileceğini göstermek (sınırlamak) en iyi sonucu vermektedir.
Tuvalet Eğitimi Verirken Yapılabilecekler;
- Öncelikle çocuğunuzun günün hangi saatlerinde çiş ve kaka yaptığını belirleyin.
- Bu saatlerde çocuğunuza hatırlatma yapın “çişin var mı?” “tuvaletin var mı?”. Eğer reddederse, zorlamayın. Altına yapsa bile kızmayın.
- Bez kullanmayı bıraktığınız dönemde, ara ara da olsa tekrar bez bağlamayın. Bu tutarsız bir tutum olur ve çocuğun kafasını karıştırır.
- 4 yaşına gelen bir çocuğa hala bez bağlamak, onun duygusal gelişimini olumsuz etkileyecektir.
- Bazen lazımlık başlangıç için iyi olsa da bazı çocukların hoşuna gitmeyebilir. Eğer lazımlığı reddediyorsa, tuvalet denenebilir.
- Tuvaletini yapmayı denerken, onun yanında olmak, oyunlar oynamak ya da oyuncağını yanına almasına izin vermek, onu rahatlayacaktır.
- Tuvalete gittiğinizde çocuğunuzu da yanınıza alın ve sizi izlemesine izin verin. Ona da çişi olup olmadığını sorun.
- Altını ıslattığı zamanlarda suçlayıcı ve cezalandırıcı olmayın. Maddesel ödüllerden kaçının. Sevgi ve onaylama en büyük ödüldür.
- Tuvalet alışkanlığını kazandıktan sonra da altına kaçırabilir, sabırla ve sevgiyle davranmaya devam edin.
- Geceleri tuvalet alışkanlığını kazandırmak, gündüz tuvalet alışkanlığı kazandırmaya göre daha zordur. Geceleri tuvalete götürmek işe yaramaktadır. ( geceleri altının bezlenmesi kesinlikle tavsiye edilmemektedir)
Tuvalet Eğitimi Verirken Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Çocuğunuz dört yaşına geldiğinde, hala tuvalet kontrolü tam kazanamamışsa ya da beş –altı yaşında her gece altını ıslatıyorsa bir uzmana danışmanız gerekmektedir.
- Tuvalet eğitiminde baskıcı ve cezalandırıcı olmak, anne –çocuk ilişkisine zarar vermekle birlikte ileride başka davranış sorunlarına yol açabilmektedir. İnatçılığın ve bağımsız olma isteğinin baskın olduğu bu dönemde, baskı sonucunda dışkı tutma (kabızlık), gündüz altına çiş ya da kaka yapma gibi davranışlar görülebilmektedir.
- Tuvalet eğitimine başlama, çocuğun zekâ ve dil gelişimine bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. Tuvalet eğitimini reddeden çocuklarda, bu süreç ertelenebilir. Genelde üç yaşına gelindiğinde, eğer herhangi bir problem yoksa çocuk çiş ve kaka kontrolünü kazanmış olacaktır. Bu süreçte ebeveyn- çocuk arasındaki ilişki çok önemlidir. Sevgi ve sabır ile bu süreç hem çocuk hem de ebeveyn için kolay olabilmektedir.